AYDINLATMADA ENERJİ TASARRUFU

Enerji tasarrufu, enerji sistemlerinin planlanmasında, tasarımında ve işletilmesinde dikkate alınması gereken önemli bir konudur. Modern binalarda, aydınlatmaya harcanan elektrik enerjisinin oranı göz önüne alınırsa, aydınlatmada enerji tasarrufunun önemi daha iyi anlaşılır. Proje safhasında aydınlatma hesapları doğru yapılıp, ışıksal etkinliği yüksek olan ışık kaynakları ve uygun armatürler kullanılarak, pasif enerji tasarrufu yapılabilir. Uygun kontrol teknikleri ve sistemleri kullanılarak yapılacak olan aydınlatma kontrolü, ışık miktarı ve kalitesi bakımından, çalışan her eleman için uygun olabilecek aydınlatmayı meydana getirmelidir. Aydınlatmada enerji tasarrufunun basit tedbirlerle sağlanması önemli bir avantajdır. Aydınlatmada enerji tasarrufu, aydınlatmanın kalitesini düşürmeden, iyi bir aydınlatmanın gereklerini yerine getirerek yapılmalıdır. Düşük verimli ışık kaynakları yerine yüksek verimli ışık kaynakları kullanılarak, uygun aydınlatma ve enerji tasarrufu sağlanabilir.

Etkin Enerji Kullanımı ve Tasarruf Yöntemleri

Etkin enerji kullanımında temel referans noktası ışık kaynaklarının seçimidir. Işık kaynaklarının; fotometrik değerleri bilinen, ışığı istenilen şekilde yayan ve içindeki elemanları dış etkilerden koruyan kaliteli armatürler içine yerleştirilmesi ve bu armatürlerin yapılan tasarım hesaplarına uygun olarak yerleştirilmeleri çok önemlidir. Böylece, gerçekleştirilecek amaca uygun, kaliteli, görüş koşullarını sağlayan, fakat minimum düzeyli bir aydınlatma ile enerji tasarrufu sağlanmış ve enerjinin etkin kullanımı sağlanmış olur. Enerjinin etkin kullanımı aynı zamanda enerji tasarrufu anlamına da gelmektedir. Etkin enerji kullanımı iki şekilde sınıflandırılabilir.
• Aydınlatma sisteminin tesis aşamasında gerçekleştirilecek olan etkin enerji kullanımı
• Mevcut aydınlatma sisteminde gerçekleştirilecek olan etkin enerji kullanımı İç aydınlatma sistemi tasarlanırken enerjinin etkin kullanımı için bir takım değişkenler göz önünde tutulmalıdır.
Bunlar;
• Yapay aydınlatma sisteminin seçimi,
• Lamba, aygıt ve yardımcı araçların seçimi,
• Aygıtların yerleştirilme yükseklikleri,
• Hesaplamalardaki doğruluk payı, kullanılan programlar,
• Bakım faktörü.
Aydınlatma sisteminin tesis edileceği ortamın kullanım amacına göre, uygun ışık kaynakları kullanılmalıdır. Ortamın kullanım amacı, yapay aydınlatma sisteminin türünün seçiminde etkin rol oynar. Bir ofis aydınlatması için geçerli aydınlatma sistemi dizayn kriterleri ile bir laboratuvar aydınlatması için yapılan dizayn kriterleri her zaman birbirinden farklıdır. Ortamlar için gerekli minimum ışık akıları  standartlaştırılmış olup, ortam için belirtilen ışık akısı kadar aydınlık sağlayan armatürlerin kullanılması gerekir. Bu durumda, ortamın kullanım amacına uygun ışık kaynakları kullanılarak, enerjinin etkin kullanımı yönünde bir aşama kaydedilmiş olur. Direkt aydınlatmada, aygıttan çıkan toplam ışık akısının %90-100 ’ü eylem alanına gönderildiğinden, herhangi bir yüzeyden yansıyarak yutulma kaybına uğramamaktadır. Oysa, endirekt aydınlatmada ışık, bir yüzeyden yansıyarak hacme dağılmakta, yansıdığı yüzeyin ışık yansıtma katsayısına bağlı olarak bir kısmı yutulmaktadır. Bu nedenle, özellikle aydınlığın niteliği ve özel istekler nedeniyle zorunluluk olmadıkça, enerjinin etkin kullanımı açısından, endirekt aydınlatma sistemi tercih edilmemelidir.
Lamba, aygıt ve yardımcı araçların seçimi, enerjinin etkin kullanımı açısından üzerinde en çok durulması gereken konulardan biridir. Lamba seçimi teknik, ekonomik ve pratik sorunların etkili olduğu karmaşık bir konudur. En basit bir seçimde bile ilk tesis ve kullanma giderlerinin karşılaştırılması gerekir. Özellikle lambalar verim değerleriyle enerji tüketiminde büyük bir yer tutarlar. Renksel özellikleri açısından çoğu yaşam mekanlarında tercih edilen akkor telli lambalar, verimlerinin çok düşük olması nedeniyle enerjiyi  diğer lambalara göre daha fazla tüketmektedirler.
Gün boyu ya da geceleri sürekli veya uzun süreli kullanılan tesislerde, renksel özellikleri açısından istenen niteliğe sahip lambalar içinden, verimi en yüksek olanının seçimi, aydınlatma enerjisinin etkin kullanımı açısından son derece önemlidir. Aygıtların yerleştirilme yükseklikleri, özellikle tavandan yapılan aydınlatma düzenlerinde, aygıtlardan beklenen toplam ışık akısının büyüklüğünü doğrudan etkileyen bir değişkendir. Bilindiği gibi, aydınlık düzeyleri, aydınlatılan yüzeyin kaynağa olan uzaklığının karesi ile ters orantılı olarak değişir. Tavandan aydınlatılan bir mekanda, çalışma düzlemi ile aygıt arasındaki uzaklık ne kadar fazla ise, aygıtların vermesi gereken toplam ışık akısı o miktarda artacak, dolayısıyla enerji tüketimi de buna bağlı olarak artacaktır. Bu nedenle, kamaşma kontrolü yapılmak koşulu ile çalışma düzlemi ile aygıtlar arasındaki yükseklik izin verilebilen en az değere indirilmeli, tavan yüksekliğinin fazla olması durumunda, aygıtlar askılarla sarkıtılarak yerleştirilmelidir.
Ülkemizde puant yükün önemli bir bölümünün aydınlatmadan kaynaklanması, kullanım amacına uygun olarak seçilmiş, verimli armatür ve lambaların kullanılmasının önemini artırmaktadır. Özellikle konutlarda yaygın olarak kullanılan akkor flamanlı lambaların mümkün olan yerlerde, %30 daha verimli flouresan lambalarla değiştirilmesi veya akkor flamanlı lambaya göre ilk yatırım maliyeti yüksek, fakat kullanım ömrü 10 misli fazla ve enerji verimliliği %80 daha yüksek olan kompakt flouresanların kullanılması önerilmektedir. Avrupa ‘da kullanımdan kalkan, kalın tip 38 mm çaplı 20 W ve 40 W ‘lık flouresan lambaların yerine, 26
mm çaplı 36 W ‘lık ince tip fluoresan kullanmak, hem %25 fazla ışık, hem de %10 daha az enerji harcaması sağlamaktadır.

Doğru Aydınlatma

Doğru aydınlatılmış ortam, çok ışık alan bir aydınlatma ortamı değil, ne kadar ışığa gereksinim varsa o kadar ışığın kullanıldığı ortamdır. Önemli olan mekanın büyüklüğüne göre doğru ışığın doğru yerde kullanılmasını sağlamaktır. Doğru lambanın seçimi, lambanın ne amaçla ve nerede kullanılacağına bağlıdır. Lamba seçiminde aydınlık düzeyi, açık kalma süresi ve değiştirilme kolaylığı gibi faktörlerin yanı sıra aşağıdaki hususlar da göz önüne alınmalıdır.
• Lamba sayısı arttıkça, daha uzun ömürlü ve verimli olanlarına yatırım yapmak en doğru karardır.
• Çeşitli tipteki lambaların ilk çalışma karakteristikleri farklıdır. Mesela, ilk çalışma esnasında manyetik balastlı fluoresan lambalar gecikmeli aydınlatırken, elektronik balastlı fluoresan lambalar anında aydınlatırlar. Manyetik ve elektronik balastlı fluoresanların her ikisi de 1-2 dakika sonra tam aydınlığa ulaşırlar.
• Standart akkor flamanlı lambalar sıcak sarı beyaz bir renk vermektedirler. Halojen lambalar daha beyazdır. Fluoresan lambalar sıcak sarıdan soğuk beyaza kadar farklı renklerde aydınlatırlar.
• Özellikle hafif, kırılgan armatür ve içindeki tespit parçaları için lamba ağırlığı, karar vermede önemli bir faktör olabilir.
• Lamba seçiminde, ihtiyaç olan yere ne kadar faydalı aydınlatmanın yönlendirileceği göz önüne alınmalıdır. Özel uygulamalarda düşük voltajlı halojen lambalar, kısmen spot ışık istenilen spesifik yerleri aydınlatmak için uygundur.
• Ayar anahtarı, mod ayarlama (kısma) yoluyla standart akkor flamanlı lambalarda enerji tasarrufu sağlar.
• En ucuz lambayı seçmek, uzun dönemde para tasarrufu sağlamaz. Çünkü lambanın kullanım ömrü  oyunca aydınlatma enerjisi maliyeti, lambanın satın alma maliyetinden on kat daha fazla olacaktır. Enerji  verimli ürünlerin satın alma maliyetleri yüksek olmakla birlikte, düşük faturalar ile yatırım kısa sürede  geri döner.
• Lamba seçiminde verim (lümen/watt) yüksek, uzun ömürlü, zamanla oluşan ısı akısı düșümü az olan  lambalar tercih edilmelidir. (Tipik akkor famanlı bir lambanın lümen/watt oranı 15:1 iken, fluoresan bir  lambada bu oran 60:1’dir)

 

Ofisler			Endüstriyel Alanlar
Genel Ofis Alanları	500 Lux		Tekstil atölyeleri	750 Lux
Açık Ofisler	750 Lux		Test ve kontrol noktaları	750 Lux
Çizim Yapılan Ofisler	1000 Lux		Dikiş atölyeleri	750 Lux
Bekleme Salonları	200 Lux		Deri atölyeleri	500 Lux
Bilgi İşlem Merkezleri	300 Lux		Mobilya atölyeleri	300 Lux
			Metal işleme atölyeleri	300 Lux
Alışveriş Merkezleri
Self servis mağazaları ve showroomlar	500 Lux		Hastaneler
Mağazalar (Genel)	300 Lux		Gece	50 Lux
Süpermarketler	750 Lux		Gündüz	200 Lux
			Muayane odaları	500 Lux
Konutlar,oteller,restorantlar			Personel odaları	100 Lux
Yatak odaları (Genel)	50 Lux		Laboratuarlar	500 Lux
Yatakbaşı	200 Lux
Banyolar (Genel)	100 Lux		Müzeler ve Sanat galerileri
Banyolar (Ayna Önü)	500 Lux		Işığa duyarlı olmayan nesnelerin sergilenmesi	300 Lux
Oturma odaları (Genel)	100 Lux		Işığa duyarlı nesnelerin teşhiri	150 Lux
Oturma odaları (Okuma)	500 Lux
Merdivenler	100 Lux		Eğitim
Mutfaklar (Genel)	300 Lux		Sınıflar	500 Lux
Mutfaklar (Tezgah üstü)	500 Lux		Konferans Salonları	300 Lux
			Labortuarlar	500 Lux
Konser salonları,sinemalar,tiyatrolar			Kütüphaneler	500 Lux
Genel	100 Lux
Fuaye	200 Lux